Barcha maqtov, shukrlar olamlarning tarbiyachisi Allohga bo‘lsin.
Olamlarni yaratgani uchun ham, ularni tarbiyachisi bo‘lgani uchun ham, ulardagi barcha jonzotlarga hayot, rizqu-ro‘z beruvchi bo‘lgani uchun ham, Alloh barcha hamdu sanolarga sazovordir.
Osongina erishish natijasida ko‘z o‘rganib, oddiy narsadek tuyulgan barcha ne’matlarga faqat mo‘minlar, ularning ichida ham, Qur’onga amal qiluvchilargina ibrat nazari bilan qaraydilar. Ular ko‘rayotgan ko‘z, eshitayotgan qulok, harakatlanayotgan oyoq-qo‘l yeyilayotgan oziq-ovqatlar, nafas olayotgan toza havo, egalik kilinayotgan uy-joy, mashina singari sanab-sanog’iga yetib bo’lmaydigan barcha ne’matlarning soxibi Alloh ekanligi yaxshi biladilar.
وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ اللّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ
Agar Allohning ne’matlarini sanasangizlar, sanog‘iga yeta olmaysizlar. Albatta, Allox magfiratli va raxmli zotdir.
Ha, Alloxning bandalariga bergan ne’matlari sonsiz-sanoqsizdir. Ularning ba’zilari yuqoridagi oyatlarda eslatib o’tildi. Aslida esa, agar insonlar o’zlariga berilgan ne’matlarni hisoblashga urinsalar, sanab-sanog’iga yeta olmaydilar. Shunday son-sanoqsiz ne’matlarning shukrini xech kim ado qila bilmaydi. Agar Alloh hamma ne’matlari uchun to’la to’kis shukrni talab etsa, bandalarga juda qiyin bular edi.
Lekin: «Alloh, Albatta o‘ta mag‘firatli va rahmli zotdir.»
Shuning uchun ham, bunday talabni bandalariga yuklagani yo‘q. Balki umumiy shukr aytish, O‘ziga iymon keltirib, Unga ibodat qilib yashashni amr etdi. Zotan iymonlaridan ham, ibodatlaridan ham faqat bandalarining o‘zlarigagina foyda keladi. Mazkur ne’matlariga shukr etmagan, ularni bergan Allohga iymon keltirmagan, Unga ibodat qilmagan ba’zi bandalar o‘zlariga o‘zlari yomonlik ortiradilar, xolos.
Mo‘minlar Alloh halol qilgan behisob ne’matlaridan bahramand bo‘ladi. Lekin ba’zi johil kimsalar kabi ularga aldanib, oxirat va Qur’on xulqi bilan yashash mas’uliyatini unutmaydilar. Shu sababli Alloh ato etgan davlat, shuxrat, iqtidor singari sinov uchun berilgan vaqtinchalik ne’matlardan kibrlanib, Qur’onga zid amal qilmaydilar. Ular bu ne’matlarning bari Allohdan ekanini va istagan vaqtda qaytarib olishi mumkinligini biladilar.
Qur’on bilan xulqlangan mo‘min uchun mol-mulk, shuhrat singari dunyo ne’matlari Allohga yaqinlashish va shukr etish uchun bir vosita. Qisqa muddat foydalanadigan uy-joy, mashina, kiyim-kechak kabi ne’matlarga ega bo‘lish mo’minning hayotidagi asosiy maqsadi emas. Misol uchun dunyoviy hayotda eng ko‘p foydalanadigan uyni olaylik. Inson o‘rtacha 60-70 yillik umrini shu uyda o‘tkazadi. Hayoti nihoyasiga yetgach sevib, qadrlagan uyi qolib ketadi. Aniqki, o‘lim inson bilan dunyo ne’matlarini bir-biridan ayiruvchidir. Mo‘min bu haqiqatlarni biladi, shu sababli dunyo va uning ne’matlariga aldanib qolmaydi. U berilgan ne’matlarning xaqiqiy sohibi kim ekanligini biladi, so‘zi, harakati, fe’li bilan yaratganga minnatdorchilik izhor qiladi.
Ba’zilar shukr etish uchun juda katta va maxsus ne’mat kelishini yoki ulkan muammolari hal bo‘lishini kutadilar. Hayoti, sog’lig’i, nafas olayotgan toza havosi, baxramand bo’layotgan quyosh nuri kabi sanab sanog‘iga yetib bo‘lmaydigan ne’matlarga bepisand qaraydilar. Allohni eslash, Uning sifatlarini mushohada qilishdagi nuqsonlar tufayli g‘aflatda bo‘lganlar bu ne’matlarning qadrini vaqtida bilmasdan, shukrini qilmaydilar. Har narsaning haqiqiy egasi Alloh ekanligini bilgan mo’min iymon, sog‘liq, go‘zallik, ilm binoan birga, Allohdan yetgan musibat, ko‘ngilsizlik kabi ranjituvchi narsalarga ham qalban shukr kiladi.
Paygambarimiz sollallohu alayhi vasallam marhamat qilib aytdilar:
Ikki ne’mat borki, ko’pgina odlamlar uning qadriga yetmaydilar, Sihat-salomatlik va xotirjamlikdir.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: Mo‘minning ishi ajoyib, Uning hamma ishi o‘ziga foyda. Agar bir yaxshilik yetsa, unga shukr kiladi va u uchun yaxshi bo‘ladi. Agar yomonlik yetib, sabr qilsa, bu ham yaxshilikka bo‘ladi.
Shukr o’zi nima degan savolga quyidagicha javob berish mumkin:
Shukr ne’mat beruvchi Zotga maqtov so‘zlarini aytish va ul ne’matni Alohning roziligi yo‘lida sarflashdan iboratdir. Berilgan ne’matga shukr etish insonning to‘g‘ri yo‘lda-mustaqiym ekanligini ko‘rsatadi. Shukr qiluvchi inson Alloh taolo o‘zini doim kuzatib turishini his etadi va ne’mat yetganda zoxir buladigan manmanlik, isrof va shunga o‘xshash salbiy xolatlardan xoli bo‘ladi. Natijada, o‘ziga berilgan ne’matlardan foydalanib, yaxshi amallarni ko‘paytiradi. Ne’matga kufrona bo‘lishi esa, uni Alloh tomonidan berilishini tan olmaslik, unga hamdu sano aytmaslik va ne’matni noma’qul yo‘llarda ishlatishdan iboratdir. Yetgan ne’matga kufron etish uni bergan zotga Allohga kufr keltirishdir. Bunday odamlar «Ne’matni menga Alloh berdi» demaydi, balki, unga o‘z ilmim, harakatim va ustaligim tufayli erishdim, deydi. Shu sababdan, o‘zlaridagi moddiy imkoniyatlarini manmanlik, shuxratparaslik va shunga o‘xshash salbiy yo‘llarga ishlatadilar. Oqibatda qattik azobga uchraydilar. Holbuki shukronalik bandaning o‘ziga foyda keltiradi, xolos, Alloh talo unga extiyojmand emas.
Yangi Namangan tumani “Abu Yusuf” jome’ masjidi
imom noibi Jalolov Fozilxon
