Ислом дини илмга, унинг аҳамияти ва фазилатига жуда катта урғу беради. Қуръони Каримда ҳам, Расулуллоҳ (саллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг ҳадисларида ҳам илмнинг ўрни, унинг аҳли, шунингдек, илм эгаларининг даражалари ҳақида кўплаб таъкидлар келган. Илм инсонни нодонликдан қутқаради, уни Аллоҳ таоло билан таништиради, ҳақ билан ботилни фарқлашга ёрдам беради. Ҳақиқий бойлик — ақл, илм ва ҳикматдир.

Қуръон ва илм:  Аллоҳ таоло Қуръони Каримда илм аҳлини алоҳида мақтаган:

"Айтинг: Биладиганлар билан билмайдиганлар баробар бўладими?" (Зумар сураси, 9-оят)

Бу оятдан англашиладики, илмли киши билан жаҳолатда бўлган инсоннинг ўртасида фарқ бор. Илм инсонни нурли йўлга бошлайди, уни тўғри фикрлашга, яхши амал қилишга ва ҳақиқатни англашга ундайди. Аллоҳнинг биринчи тушган амри ҳам «ўқиш» бўлган:

«Ўқи! Яратган Роббингнинг номи билан...» (Алақ сураси, 1-оят)

Бу оят илмнинг Исломда қандай устувор ўринда эканини кўрсатади. Илм — Исломга кириш эшиги, иймоннинг асосидир.

Расулуллоҳ (саллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг таълимотларида илм: Пайғамбаримиз (саллаллоҳу алайҳи васаллам) илмни ҳар бир мусулмон учун шарт қилиб белгиладилар:

«Илм талаб қилиш ҳар бир мусулмон эркак ва аёлга фарздир» (Ибн Можа)

Бу ҳадис илмнинг умумий мажбурият эканини билдириб, эркак-аёл, кекса-ёш деб фарқланмасдан, барчага тегишлилигини кўрсатади. Яна бир ҳадисда шундай марҳамат қилинган:

«Ким илм йўлига чиқса, Аллоҳ унга жаннатга олиб борувчи йўлни осонлаштиради» (Имом Муслим)

Шунингдек, Расулуллоҳ (саллаллоҳу алайҳи васаллам) илм эгалари ҳақида шундай деганлар:

«Олимнинг обид устидан фазли тўлиқ ойнинг кичик юлдузлар устидан устунлиги кабидир» (Абу Довуд) 

Яъни, илм эгаси ўз амалларини фаҳм билан, маърифат ва ҳикмат билан бажаради. Бу эса унинг амалини янада қимматли ва самарали қилади.

Илм – ҳақиқий бойлик: 

Дунёвий бойликлар — мол, мансаб, шуҳрат — вақтинчалик, фаноний нарсалардир. Уларнинг ҳаммаси инсондан йўқолиши мумкин. Аммо илм — инсоннинг доимий ҳамроҳи, ҳеч ким унутолмайдиган меросидир. Аллоҳ таоло Қуръонда илм эгаларининг даражасини шундай таърифлайди:

«Аллоҳ сизлардан иймон келтирганлар ва илм берилганларни даражаларда юқори қилади» (Мужодала сураси, 11-оят)

Бу оят илмнинг жамиятдаги ва охиратдаги аҳамиятини кўрсатади. Илм инсонни юқори даражаларга олиб чиқади, уни фақат дунёда эмас, балки охиратда ҳам шарафли қилади.

Ҳақиқий бойлик илм эканини Пайғамбаримиз (саллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг ҳаётлари ҳам кўрсатади. У зот дунё бойлигини эмас, илмни, ахлоқни, иймонни мерос қилиб қолдирганлар.

«Бас, ким илм меросини олса, у улкан бойликка эга бўлади»

Илм ва амал: 

Албатта, илм ўз-ўзидан манфаат келтирмайди, агар у амал билан безатилмаса. Амалсиз илм — дарахтсиз уруғга ўхшайди. Шунинг учун уламоларимиз: «Илм – амал учун, амал – нажат учун» деб таъкидлашган.

Олим киши нафақат ўзига, балки жамиятга, авлодларга ҳам фойда етказади. Шундай экан, ҳар бир ёш, ҳар бир мусулмон илм талаб қилишга, уни ҳаётда қўллашга интилмоғи керак. 

Манбалар асосида тайёрланди

Ғиёсиддин Тожимирзаев,
Учқўрғон туман “Байтул муқаддас” жоме 
масжиди имом-хатиби