Фарзанд тарбияси ҳар бир ота-она зиммасига юкланган энг улкан масъулиятлардан бири ҳисобланади. Ислом таълимотига кўра, болалар Аллоҳнинг омонати бўлиб, уларни тўғри тарбиялаш ҳар бир мусулмоннинг бурчидир. Эътиқод ва иймон фарзандларнинг келажакдаги шахсияти ва ҳаётий қарашларини белгилайдиган энг муҳим омиллардан биридир. Шу сабабли, болаларнинг эътиқодига таъсир қилувчи асосий омилларни ўрганиш ва уларни тарбия жараёнида ҳисобга олиш жуда муҳим.
Боланинг шахсияти ва эътиқоди, аввало, унинг оиласида шаклланади. Ота-она фарзанд учун биринчи устоз ва ўрнакдир.
Фарзандларга насиҳат қилишдан олдин, уларга амалий тарзда ибрат кўрсатиш керак. Болалар кўпинча ота-онасининг сўзларига эмас, балки уларнинг ҳаракатларига эътибор беради. Агар ота-она намоз ўқиса, ҳалол-ҳаромга риоя қилса, фарзандлар ҳам шундай тарбияланади.
Оилада тинчлик, меҳр-муҳаббат ва ўзаро ҳурмат бўлса, бола ҳам яхши хулқ-атвор эгаси бўлади. Ота-она фарзандларига Аллоҳга муҳаббатни сингдириши керак, фақат жазо ва қўрқитиш орқали эмас, балки иймоннинг гўзаллигини тушунтириш орқали.
Болаларни ҳаддан ташқари қаттиққўллик билан тарбиялаш уларнинг эътиқодга нисбатан салбий муносабатда бўлишига сабаб бўлиши мумкин. Болаларга мулойимлик ва сабр билан муносабатда бўлиш, уларни эркин исломий муҳитда тарбиялаш керак.
Таълим-болаларни иймонли ва эътиқодли қилиб тарбиялашда энг муҳим воситалардан биридир.
Фарзандларга Қуръон ўқитиш, унинг маъноларини тушунтириш ва унинг ҳаёт учун аҳамиятини баён қилиш керак.
Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳаётларидан ибратли ҳикоялар айтиб бериш болаларнинг қалбида эътиқод уруғини экишга ёрдам беради.
Болаларга фақат диний билим эмас, балки дунёвий илмларни ҳам ўргатиш керак. Фан, технология ва бошқа соҳаларда ҳам исломий қараш билан тарбия бериш зарур.
Илм олишнинг фазилатини тушунтириб, уларни ўқиш ва изланишга рағбатлантириш керак.
Болалар ўзлари яшаб турган жамият ва атроф-муҳитдан катта таъсир олади.
Болалар иймонли муҳитда ўсиши учун уларни яхши инсонлар билан ўраб олиш керак. Яхши уламолар ва ўқитувчилар билан таништириш уларнинг эътиқодини мустаҳкамлайди.
Фарзандларга ҳалол ризқ, ҳалол касб ва ҳалол ҳаёт ҳақида тушунча бериш керак. Уларни ноқонуний ишлардан, порахўрлик, ёлғон ва зулмдан узоқ туришга ўргатиш лозим.
Болаларнинг дўстлари уларнинг эътиқодига катта таъсир қилади. Шу сабабли, болаларга кимлар билан дўстлашиши кераклиги ҳақида ўргатиш зарур. "Инсон дўстларининг динидадир" (Абу Довуд) ҳадисига амал қилиб, болаларнинг яхшилар билан бирга бўлиши таъминланиши керак.
Ҳозирги кунда болалар интернет ва телевидения орқали кўплаб ҳар хил ахборотларни қабул қилади. Агар бунга эътибор берилмаса, уларнинг эътиқодига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
Фарзандларга фойдали ва зарарли ахборотни ажрата билишни ўргатиш керак. Ҳар қандай контентни сўзсиз қабул қилиш эмас, балки танқидий таҳлил қилиш кўникмасини шакллантириш зарур.
Болаларга исломий ва расмий видеолар, китоблар ва интернет сайтларини тавсия қилиш лозим. Исломий ва ўзимиз тўғри деб билган ва жамият тан олиб турган уламоларни маърузаларини эшитиш ва улар ҳақида суҳбатлар қилиш болаларнинг эътиқодига ижобий таъсир кўрсатади.
Фарзанд тарбиясида инсон қўлидан келган барча саъй-ҳаракатни қилиши керак, аммо натижаси Аллоҳнинг иродасига боғлиқдир. Шу сабабли, фарзандлар учун доимо дуо қилиш лозим. Қуръонда шундай дуо келган: "Эй Роббимиз! Бизни ҳам, авлодларимизни ҳам намозни барпо қилувчи қилгин! Роббимиз, дуоларимизни қабул қил!" (Иброҳим, 14:40)
Шунингдек, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай дуо қилганлар: "Эй Аллоҳ, авлодларимни исломий тарбия билан мустаҳкам қилгин ва уларни иймонли бандалардан қил!"
Фарзанд тарбияси ва уларнинг эътиқодига таъсир қилувчи омиллар бир нечта бўлиб, асосан оила муҳити, таълим, жамият, ахборот воситалари ва дуо каби жиҳатлардан иборат. Агар ота-она фарзандларини тўғри йўналишда тарбияласа, улар келажакда иймонли, яхши ахлоқли ва муваффақиятли инсонлар бўлиб улғаяди.
Фарзандлар-Аллоҳнинг омонати. Уларни эътиқодли, ҳалол ва тақводор қилиб тарбиялаш ҳар бир ота-она учун энг улуғ вазифадир.
Абдулазиз Бобамирзаев,
Наманган шаҳар Янги Наманган тумани
бош имом хатиби
