Аллоҳ таоло бандаларига Пайғамбарлари орқали тўғри йўлни кўрсатиб, савоб эзгу амал қилганларга мўл-кўл савобларни ваъда қилган. Гоҳида банда яхшиликни ният қилгани, гуноҳдан қайтгани ёки озгина амали учун ҳам катта своб олади. Аллоҳ таоло бандаларини савоби ва гуноҳларига мукофот ва жазо беришда ўзининг кенг фазли билан муомала қилган.
Савобларнинг банданинг иҳлосига қараб етти юз баробаргача кўпайтириб ёзса, гуноҳни биттага битта ёзишини эълон қилган. Шу билан бирга бандаларига жаннат йўлини осон қилиш учун боқий қолувчи савоб амалларни – садақаи жорияни ҳам ато қилган.
Мўмин банда ҳурсанд қиладиган шундай амаллар борки уларни қилган киши вафот этса ҳам, ҳудди тириклардек савоб олиб туради. Бошқача айтганда Аллоҳ таоло ўзи севган бандаларига савоби доимий бўлган амалларни ҳам насиб қилади. Бундай амаллар асосан савоблари боқий қоладиган ибодатлар ва умумхалқ манфати бўлган ишлардир. Мусулмон инсон доимий холатида савобли амалларга харис бўлиб, яшаши лозимдир. Росулуллоҳ Саллолоҳу алайхи вассаллам шундай деганлар: “Одам вафот этса, унинг амали узилади. Фақат уч нарса: садақаи жория, фойдали илм, унинг ҳақига дуо қилувчи солиҳ фарзанддан амали узилмайди” (Имом Муслим ривояти).
Ҳадиси шарифдан бир қанча фойдалар оламиз. Одам вафот этса унинг амаллари тўхтайди, яъни унинг савоб олиш имкони қолмайди. Лекин Аллоҳ таолонинг фазли мархамати билан учта амални қилган киши тириклардек савоб олишда давом этади. Садақаи жория бу амаллар мўминлар манфаатига хизмат қиладиган ишлардир масалан Аллоҳ йўлида йўл, кўприк, мактаб, масжид, боғчаа, шифохона қурса, эхтиёж бўлган жойларга сув олиб келса шуларни савобидан вафот этгандан кейин ҳам мукофот бориб туради. Фойдали илм қолдириш. Одамларнинг дунёси ва оҳирати учун фойдали илмларни ўрганиб, ўзгаларга ўргатса, турли сохалар ва касбларда шогирдлар етиштирса, манфаатли китоблар ёзиб қолдирса ёки шундай китобларни чоп этишда ёрдам берса, шу савоб ишни қилганларга ажр давомий етиб туради.
Ҳадиси шарифнинг бу жумлалари умматни илм олиш, уни тарқатиш ва ўзгаларга ўргатишга тарғиб қилади. Имом Буҳорий илмдан бошқа нажот йўқ деганлар. Илм инсонни икки дунёсини обод қилади. Хақига дуо қиладиган солиҳ фарзанд қолдириш. Аллоҳ таоло бандаларини ўзига ўринбосар қилиб, ерни иймон ва солиҳ амаллар билан обод қилишга буюрди. Одам болалари ўринбосарлик вазифасини бажариши учун инсон насли давом этиши керак. Нафақат насилнинг давом этиши, балки солиҳ фарзандлар етиштириш ҳам асосий вазифадир. Солиҳ фарзанд ота-онаси ҳақига дуо қилар, истиғфор айтар экан, тирик бўлса ҳам ўтган бўлса ҳам ота онасига савоб етиб боради. Иккинчи томондан солиҳ фарзанд бўлиш учун доимо ота-онанинг ҳақига дуо қилиб туриш керак. Росулуллоҳ Саллолоҳу алайхи вассаллам хузурига бир ёш йигит келиб, холидан шикоят қилиб, ҳаёти танглигини айтди. Шунда сен ота-онангни ҳақига дуо қиласанми деб сўрадилар Росулуллоҳ Саллолоҳу алайхи вассаллам. Йигит шу ёшга кирибманки бирор марта ота-онамни ҳақига дуо қилмаганман деди. Росулуллоҳ Саллолоҳу алайхи вассаллам Аллоҳ таоло ота-онасини ҳақига дуо қилмаган фарзандни дунёда камбағаллик билан мубтоло қилади деган дедилар.
Инсон вафот этгандан кейин ҳам савоблар етиб турадиган амалларни кўп бажаришлиги керак. Росулуллоҳ Саллолоҳу алайхи вассаллам ва саҳобалардан қолган садақаи жориялар ҳозиргача инсонларга хизмат қилиб келмоқда. Савоби у зотларга етиб бормоқда. Аллоҳ таоло барча инсонларга савоби боқий қолувчи амалларни қилишликни ва вафот этгандан кейин ҳам манфаати бўладиган ишларни қилишкни насиб этсин.
Аъзамхон Исақов,
Наманган шаҳар “Ёқуббой ҳожи” жоме
масжид имом-хатиби
