(21 октябрь – Ўзбек тили байрами куни муносабати билан)
Аллоҳ таоло инсонни яратар экан, уни бошқа жонзотлардан ақл, нутқ ва сўзлаш қобилияти билан ажратди. Бу неъмат ҳақида Қуръон каримда шундай марҳамат қилинади: “Раҳмон инсонни яратди, унга баённи (яъни гапириш ва фикр ифодалаш қобилиятини) ўргатди”. (Ар-Раҳмон сураси, 3-4 оятлар)
Демак, сўз ва тил – инсонга берилган энг улуғ илоҳий неъматдир. Миллатнинг руҳи, унинг тафаккури ва қалби тил орқали намоён бўлади. Шунинг учун ҳам “Ҳар миллатнинг ўз тили бор” деган ибора фақат лингвистик ҳақиқат эмас, балки маънавий ва илоҳий ҳикмат ҳамдир.
21 октябрь – Ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган кун сифатида, бизни она тилимизга муҳаббат ва эҳтиром билан қарашга чорлайдиган, миллий ўзлигимиз ва руҳий бирлигимиз тимсоли бўлган сана ҳисобланади.
Асосий қисм
Тил – илоҳий неъмат ва миллат тимсоли
Инсон сўз орқали тафаккур қилади, сўз орқали муҳаббатини ифода этади, илмни узатади ва маданиятни сақлайди. Аллоҳ таоло инсонларни турли миллат ва тилларга бўлганини Қуръонда шундай баён этади: “Эй одамлар! Биз сизларни бир эркак ва бир аёлдан яратдик ва бир-бирингизни танишинглар учун сизларни халқлар ва қабилалар қилиб қўйдик”. (Ҳужурот сураси, 13-оят)
Имом Фахриддин Розий “Тафсир кабир” асарида бу оятни изоҳлар экан, “миллат ва тиллардаги фарқ – Аллоҳнинг ҳикмати ва қудратининг намоёндалигидир”, дейди. Демак, ҳар миллатнинг тили Аллоҳ таолонинг иродаси билан берилган беназир неъматдир.
Ўзбек тили – илм ва маънавият тили
Ўзбек тили туркий тиллар хазинасининг гўзал гулларидан биридир. Унинг орқали юртимизда асрлар давомида ислом илмлари, фалсафа, адабиёт ва ахлоқ ҳақида юзлаб асарлар яратилган.
Алишер Навоий бунга асос солган зотдир. У ўзининг “Мухокамат ул-луғатайн” асарида шундай ёзади: “Туркий тилда ҳар маънони баён этишга имконият бор. Агар киши ихтиёр қилса, у билан ҳам маънавий улус яратиш мумкин”.
Навоийнинг бу сўзлари бизнинг она тилимизнинг имконияти чекланмаганини исботлайди. Шунинг учун у тилни илм, дин ва адабиёт воситаси сифатида қўллаган.
Бугунги кунда ҳам ўзбек тили орқали Қуръон маънолари, ҳадислар, фиқҳ ва тасаввуф илмлари чуқур тарғиб қилинмоқда.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Кимки одамларга тушунарли тарзда гапирса, у уларнинг қалбларига етиб боради”. (Байҳақий ривояти)
Демак, она тили орқали сўзлашиш – халқ билан қалбдан қалбга йўл очиш демакдир.
3. Давлат тили – миллий ғурур ва масъулият рамзи
1989 йил 21 октябрь куни қабул қилинган “Давлат тили ҳақида”ги қонун – миллатимиз тарихидаги буюк воқеа бўлди. Бу қонун орқали ўзбек тили нафақат халқ тили, балки давлат тили сифатида ҳам мустаҳкам мақомга эга бўлди.
Давлат тилига эҳтиром кўрсатиш — Ватанга, миллатга ва динга эҳтиромнинг бир қисми.
Ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Ким бир қавмнинг тилини ўрганса, улардан хатарсиз бўлади”. (Табароний ривояти)
Бу ҳадис тилнинг нафақат маданий, балки ижтимоий аҳамиятини ҳам кўрсатади. Тилни билиш – инсонини англаш, халқ билан бирлашиш демакдир.
Ёшлар ва тилнинг келажаги
Замонавий ёшлар она тилини севиши, унинг тозалигини сақлаши, чет сўзлар таъсиридан асраши лозим.
Ҳадисда айтилган: “Аллоҳ гўзалликни севади, ҳар ишни гўзал адо этинглар”. (Муслим ривояти)
Сўздаги, нутқдаги гўзаллик ҳам Аллоҳнинг севадиган амалидир. Шунинг учун ёшлар соф ва маънавиятли тилда гапиришга одатланишлари керак.
Давлатимизда она тилини ривожлантириш, уни ахборот технологиялари, илм-фан ва дипломатия соҳаларида кенг қўллаш бўйича кенг чоралар амалга оширилмоқда.
Тил — Аллоҳнинг бевосита неъмати, миллатнинг энг азиз рамзи ва инсоний қадр-қимматининг ифодасидир.
Она тилини асраш – Аллоҳ берган неъматни асраш, миллатни, Ватанни ва динга бўлган муҳаббатни мустаҳкамлашдир.
21 октябрь – Ўзбек тили байрами куни бизга она тилимиз қадрини, Навоий ва Авлонийлар меросини, миллий ғуруримизни ёдга солади.
Муҳриддинхон Абдуллаев,
Косонсой тумани “Аълохон махдум” жоме
масжиди имом ноиби
