Инсон бор экан, илм бор. Илм бор экан, устоз ҳам бор. Чунки илм осмондан тушмайди, инсон қалбига фақат муҳаббат ва адойи билан яшайдиган устозлар воситасида юради. Илм нурини қалбимизга сочувчи устозлар – ҳаётимиздаги энг муҳтарам, энг зарур ва энг улуғ инсонлардандир.

Бу мақолада Қуръони Карим оятлари, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадислари ва уламоларнинг буюк мероси — Имом Зарнуқийнинг “Таълимул мутааллим” асари асосида устозга ҳурмат фазилати ёритилади.

1. Қуръон: Илм ва устозга ҳурматга илк чақириқ.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда илм аҳлини ўзгача зикр этади. Уларнинг мақоми баланд, сўзи таъсирли ва қилган дуолари баракалидир.

“Айтинг: билишлик ва билмаслик баробар бўладими?”

(Зумар сураси, 9-оят)

Бу сўзлар қалбни силкитади. Илмли инсонлар жамиятнинг қудратидир. Улар тўғри йўлни кўрсатади, ҳалол-ҳаромни ажратади ва инсонни жаннат сари бошлайди. Бу илмни берувчи ким? – Устоз.

“Аллоҳ сизлардан иймон келтирганлар ва илм берилганларни даражалар билан кўтаради.”

(Мужодала сураси, 11-оят)

Демак, илм ва устоз – бу дунёда ва охиратда мартаба калити. Устозга ҳурмат қилиш, Аллоҳнинг берган неъматига ҳурмат қилишдир.

2. Ҳадислар: Устознинг фазилати ва ҳаққи.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларини шундай таърифлайдилар:

"Иннамā бу‘исту му‘аллимā."

“Мен муаллим сифатида юборилдим.” (Ибн Можа)

Бу сўзларни эшитган ҳар бир мўминнинг қалбида устозга нисбатан муҳаббат ва эҳтиром юзага келади. Чунки Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам барча устозларнинг энг буюги, барча илм аҳлининг бошидирлар.

"Аллоҳ кимга яхшиликни хоҳласа, унга динда фаҳм беради."

(Бухорий ва Муслим)

Фаҳм (тушуниш), билим, фикр – булар устозлар орқали берилувчи улкан неъматлардир. Устозга нисбатан ҳурматсизлик – илмга хиёнат, Расулуллоҳнинг меросига беэътиборликдир.

3. “Таълимул мутааллим”да устозга ҳурмат: қалбни тарбияловчи дарс.

Имом Бурҳониддин Зарнуқий “Таълимул мутааллим” асарида ёзадилар:

 “Талаба устозини отаси каби кўриши керак. Чунки у жисмига эмас, қалбига ҳаёт беради.”

Бу сатр қалбларни ларзага солади. Ҳақиқатан ҳам, устоз қалбга руҳий нафас беради. Агар у бўлмаса, инсон илмий ўликдир.

“Устозининг хизматини қил, унинг ҳузурида камтар бўл, унинг дуосини ол.”

Талабада илмнинг ёриғи, барокати, фойдаси – устознинг розилиги ва дуосида яшайди. Устозга бўлган бир лаҳза ҳурмат, бир йиллик илмдан афзал бўлиши мумкин.

“Устозингга қарши чиқма, у хатолик қилса ҳам, уни фош этма. У сенинг илмингга сабабчи.”

Бу таълимот инсонни наfaqat илмли, балки одобли қилади. Чунки одобсиз илм фойдасиз. Илм – қалбга нур, устоз эса қалбга нур тортувчи шамчирақдир.

Хулоса:

 Илм нурини сақлаш – устозга ҳурмат билан бошланади.

Устоз – ҳаёт йўлимизни ёритувчи маяқ, қалбимизни уйғотувчи нафас, илмни қалбимизга сочувчи қутлуғ инсон. Унинг хизматини улуғлаш – ўзимизни улуғлаш. Унга ҳурмат – бу фақат ахлоқ эмас, балки иймоннинг бир жиҳатидир.

Шунинг учун ҳам илм йўлига қадам қўйган ҳар бир инсон “устозим ким?” деб эмас, “устозимга қанчалик хизмат қилдим?” деб ўйласин.

Ҳақиқий барака, ҳақиқий фойда, ҳақиқий нур – устозга бўлган муҳаббат ва эҳтиромда яшайди.

Абдулвоҳид Исақов,
Наманган шаҳар “Мирёқуббой Мирҳакимбой” 
жоме масжиди имом хатиби