Инсонга берилган энг улуғ неъматлардан бири — умрдир. Умрнинг ҳар лаҳзаси Аллоҳ таолонинг синови ва инъомидир. Шу боисдан, умрни қадрлаш, уни беҳуда йўқотмаслик, эзгу ишларга сарфлаш ҳар бир мўмин-мусулмоннинг бурчи ҳисобланади.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда бандаларни умрдан тўғри фойдаланишга даъват қилади:
وَهُوَ ٱلَّذِى جَعَلَ ٱلَّيْلَ وَٱلنَّهَارَ خِلْفَةً لِّمَنْ أَرَادَ أَن يَذَّكَّرَ أَوْ أَرَادَ شُكُورًۭا
“У Зот кеча ва кундузни бир-бирининг ўрнига (келадиган) қилиб қўйди. Еслатма олиш ва шукр қилишни истаганлар (шу билан фойдаланади).” (Фурқон, 62).
Бу оятда вақтнинг қадрини билиш, ҳар дамдан ибрат олиш ва шукр қилиш зарурлиги таъкидланади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам умрнинг қимматини янада очиқ баён қилиб дедилар:
نِعْمَتَانِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَثِيرٌ مِّنَ النَّاسِ: ٱلصِّحَّةُ وَٱلْفَرَاغُ
“Икки неъмат борки, кўп одамлар уларда алдандилар: соғлиқ ва бўш вақт.” (Бухорий ривояти).
Яъни кўпчилик инсонлар умр ва соғлик неъматининг қимматини йўқотгандан кейингина англайдилар.
Яна бошқа ҳадисда шундай марҳамат қилинган:
اغْتَنِمْ خَمْسًا قَبْلَ خَمْسٍ: حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ، وَصِحَّتَكَ قَبْلَ سَقَمِكَ، وَفَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ، وَشَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ، وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ
“Беш нарсани беш нарсадан олдин ғанимат бил: умрингни ўлимингдан олдин, соғлиғингни касалликдан олдин, бўш вақтингни машғулликдан олдин, ёшлигингни қариликдан олдин, бойлигингни камбагалликдан олдин.” (Ҳоким ривояти).
Бу ҳадис умр ва вақтни қадрлаш, уни хайрли ишларга йўналтириш қанчалик муҳимлигини кўрсатади.
Имом Ҳасан Басрий раҳимаҳуллоҳ: "Эй одам боласи! Сен фақатгина бир неча кунсан. Бир кунинг кетса, умрингдан бир қисм кетди", — деб насиҳат қилганлар.
Хулоса қилиб айтганда, умр — инсонга берилган энг қимматли сармоядир. Унинг ҳар лаҳзасини ибодат, илм, хайрли амал ва инсонларга манфаатли ишлар билан ўтказиш зарур. Умр ғанимат эканини унутмасдан, ҳар бир дақиқани савоб ишларга бағишласак, икки дунё саодатига эришиш мумкин бўлади.
Қодирхон домла Азизов,
Косонсой туман бош -имом хатиби